Kostrzyn i okolice

Muzeum Twierdzy Kostrzyn oparte jest o wybitny walor historyczny w postaci Twierdzy Kostrzyn, ruin miasta, imponujących umocnień terenowych (w sąsiedztwie znajdują się forty i schrony bojowe) oraz wartości niematerialnych jakimi są dziesiątki historii z tym miejscem związanych. Ruiny Starego Miasta i Twierdzy Kostrzyn (zwane Kostrzyńskimi Pompejami) to jedno z bardziej niezwykłych miejsc w regionie. Począwszy od długiej i barwnej historii twierdzy i związanych z nią postaci po dzisiejsze specyficzne wrażenia jakie wywierają pozostałości murów i ulic. Twierdza wzniesiona w latach 1537-1568 przez znakomitych budowniczych włoskich była wybitnym osiągnięciem sztuki fortyfikacyjnej i architektonicznej. Przetrwała wiele wieków dzięki bieżącym modernizacjom i konserwacjom. W czasie swego trwania bywała zdobywana, zaciekle broniona, oblegana i blokowana. Stopniowo, wraz z rozwojem technik artyleryjskich w drugiej połowie XIX wieku, zaczęła tracić znaczenie militarne. Stąd na początku XX wieku niektóre elementy twierdzy zostały częściowo rozebrane. Niezmiennie trwało jednak miasto, które wg niemieckich materiałów archiwalnych określanę było jako miejsce urocze, o ciekawej architekturze i bardzo ciekawym układzie przestrzennym. Od kilku lat staraniem władz miasta, władz muzeum jak i społecznych entuzjastów Twierdza odzyskuje swój blask. Jest „lekturą obowiązkową” dla wizytujących te strony turystów. Przed wejściem w jej mury warto przespacerować się po moście na Odrze a nawet wzdłuż przeciwległego brzegu rzeki by ocenić skalę obiektu. Po zejściu z mostu należy skierować się do Bramy Berlińskiej. Mieści się w niej salka muzealna i punkt informacji turystycznej w której można uzyskać więcej informacji czy też skorzystać z usług przewodnika. Zależnie od ilości posiadanego czasu Twierdzę i ruiny starego miasta można zwiedzać od jednej do kilku godzin. Należy zwrócić uwagę by oprócz zwiedzenia Bramy Berlińskiej: przejść mostem nad fosą i dalej przez Bramę Chyżańską zejść w podziemne dawne kazamaty Bastionu Filip, gdzie mieszczą się imponujące ekspozycje muzealne (godziny i zasady zwiedzania są zależne min. od pory roku, aktualne informacje niżej podanej stronie Muzeum Twierdzy), po czym wejść na ów Bastion (skąd roztacza się malowniczy widok) i przespacerować się Promenadą Kattego. Następnie spacer po Bastionie Brandenburgia i kierując się na Bastion Król przystanąć przy ruinach zamku i kościoła. Władze miasta i Muzeum Twierdzy Kostrzyn od kilku lat organizują „Dni Twierdzy”, imprezę przybliżającą historię tego miejsca. Jej program jest bardzo różnorodny w swej formie. Od sesji popularno-naukowych, przez inscenizacje historyczne po występy popularnych artystów. Impreza odbywa się zazwyczaj na przełomie sierpnia i września, szczegółów dotyczących terminu i harmonogramu należy szukać na stronie internetowej muzeum: www.muzeum.kostrzyn.pl

GODZINY OTWARCIA OBIEKTÓW MUZEUM TWIERDZY W ROKU 2018

TERENY STAREGO MIASTA SĄ DOSTĘPNE OD ŚWITU DO ZMROKU

Ekspozycja muzealna w Bastionie Filip od 14 kwietnia do końca października br. otwarta w dni robocze (wtorek-piątek) od godz. 10:00 do 16:00 (ostatnie wejście 15:00) natomiast w weekendy i dni świąteczne od godz. 10:00 do 18:00 (ostatnie wejście 17:00)
Punkt informacji turystycznej oraz sprzedaży pamiątek i publikacji w Bramie Berlińskiej czynny od 10 kwietnia do końca października br. w dni robocze (wtorek-piątek) od godz. 10:00 do 16:00, natomiast w weekendy i dni świąteczne od godz. 10:00 do 18:00.
Wycieczki z przewodnikiem dla grup zorganizowanych wraz z wejściem do Bastionu Filip możliwe po wcześniejszym uzgodnieniu terminu (również poza normalnymi godzinami otwarcia). Zainteresowanych prosimy o kontakt mailowy biuro@muzeum.kostrzyn.pl lub telefoniczny 95 752 23 60.
Godziny otwarcia mogą z ważnych powodów ulec zmianie. Dla pewności prosimy śledzić komunikaty na stronie internetowej Muzeum lub zasięgnąć informacji telefonicznie

Ponadto w mieście warto zobaczyć atrakcyjnie odrestaurowany XIX-wieczny dwupoziomowy dworzec kolejowy o ciekawych rozwiązaniach zarówno architektonicznych jak i technicznych, park miejski, dawną wieżę ciśnień z 1903r. znajdującą się w centrum miasta.


Pompownia wody w Kostrzynie-Warnikach. Malowniczo położony obiekt hydrotechniczny wybudowany w 1911 r., którego zadaniem jest transport wody w czasie, kiedy swobodny spływ grawitacyjny jest niemożliwy. Najczęściej transport ten odbywa się pomiędzy terenem odwadnianym, gdzie poziom lustra wody jest niższy, a odbiornikiem, gdzie poziom lustra wody jest wyższy. Terenem odwadnianym są rozległe, równinne łąki „zawala” (dawnym terenem zalewowym, odgrodzonym teraz wałem) rozciągające się od podnóża wału w kierunku wschodnim. Odbiornikiem zaś jest tzw. międzywale – teren zalewowy położony po zachodniej i południowej stronie wału. Dzięki pracy pompowni możliwe jest utrzymanie stabilnych warunków wody w gruncie na odwadnianym terenie, niezbędnych do ich rolniczego wykorzystania i zasiedlenia przez ludzi.


Cmentarz Jeńców Wojennych Stalag III C w Kostrzynie-Drzewicach. Teren obozu przymusowej pracy dla podoficerów i szeregowców, w którym więziono ponad 70 tys. jeńców różnych narodowości. Na cmentarzu znajduje się pomnik poświecony ofiarom obozu.


Fort „Sarbinowo”. Idea budowy pierścienia fortów wokół starych twierdz oparta była na założeniu, by w odległości odpowiadającej zasięgowi ochronnego ognia artylerii rozmieścić krąg takich samodzielnych bastionów tworzących zaporę ogniową dla zbliżającego się do twierdzy wroga. W skład fortów Twierdzy Kostrzyn wchodzą ponadto: „Czarnów”, „Żabice” i „Gorgast”. Wśród nich Fort Sarbinowo jest najbardziej imponującą budowlą. Powstał w latach 1883-87. Jest otoczony suchą fosą o podmurowanej skarpie od strony przedpola chronioną czterema kaponierami, z których trzy zachowały się w dobrym stanie. Fort Sarbinowo był świadkiem wielu wydarzeń natury dalekiej od militarnej. Po podpisaniu traktatu wersalskiego w 1918 roku nowo powstałe państwo polskie zamieszkiwało ponad milion Niemców. Z obawy przed represjami część z nich szukała schronienia na terenie Niemiec opuszczając urzędy, gospodarstwa i majątki. Cześć straciwszy pracę również parła na zachód. Największą jednak falę migrującej ludności stanowili pozostali Niemcy, tzw. optanci (Optanten) postawieni przez państwo polskie przed wyborem jednej z dwóch opcji: przyjęcie obywatelstwa polskiego lub opuszczenie jego granic. Wynikiem tego około milion Niemców opuściło granice II Rzeczpospolitej. Ówczesne władze Niemiec miały znaczny problem z przyjęciem tak dużej ilości ludzi. Ponieważ w tym czasie Fort Sarbinowo nie spełniał już militarnej roli stał się tymczasową bazą dla emigrantów, dopóki rząd nie zorganizował docelowych mieszkań. Do dziś w Forcie widoczne są napisy z tego okresu wyryte w ścianach przez tymczasowych mieszkańców. Wielu „optantów” osiedlano w pobliżu, celem umocnienia nowo powstałej granicy z Polską. Fort położony jest ok. 4 km od centrum Kostrzyna przy drodze w kierunku Szczecina, na krawędzi stoku doliny Odry. Więcej na temat fortyfikacji Twierdzy Kostrzyn można przeczytać w rozdziale „Architektura militarna dolnej Warty – potęga i tajemnica” .

Pola Bitwy Pod Sarbinowem. Między Sarbinowem, a Chwarszczanami rozpościera się teren, na którym podczas Wojny Siedmioletniej, w 1758r. doszło do wielkiej bitwy pomiędzy wojskami pruskimi a rosyjskimi. Uczestniczyło w niej 80 tys. żołnierzy. Przy szosie znajduje się tablica z opisem tego wydarzenia oraz niewielki obelisk w otoczeniu pierścienia drzew.


Kościół w Chwarszczanach. W świątyni tej przejawia się potęga Zakonu Templariuszy. Budowla została wzniesiona w stylu gotyckim w latach 80-tych XIII w. Pierwotnie kaplica zamkowa wspomnianego zakonu później po ich kasacji przeszła w ręce joannitów. Po częściowym zniszczeniu podczas wojny siedmioletniej odbudowana i przebudowana. Kościół obronny z dwoma basztami i otworami strzelniczymi. Wewnątrz bezcenne XIV-wieczne gotyckie malowidła. Z inicjatywy lokalnych miłośników historii w sąsiedztwie kaplicy odbywają się imprezy historyczne, konferencje, turnieje rycerskie, koncerty muzyki dawnej, przedstawienia teatralne itp.

Kościół w Cychrach. Imponujący urodą obiekt sakralny, którego pierwotne fragmenty pochodzą sprzed 1250 r. Był zapewne ufundowany przez chwarszczańskich templariuszy. Z pierwotnego założenia pochodzą ściany: zachodnia, południowa i północna. Od zachodu, w późnym średniowieczu, dobudowano czworoboczną wieżę. Od strony wschodniej w 1858r., wzniesiono transept i prezbiterium.
„Mosty w lesie”. ok. 4 km. na północ od Kostrzyna i ok. 1 km. na zachód od Fortu Sarbinowo, w lesie, znajdują się konstrukcje kilku typów mostów. Charakterystyczne jest to że nie łączą brzegów rzeki tylko wiszą nad ściółką leśną pobudzając wyobraźnię odwiedzających. Na tych, pochodzących z II poł. XX wieku, konstrukcjach ćwiczyło niegdyś wojsko, a otaczające tereny były obszarem poligonu wojskowego.
Sływ Myślą. Przez lata była to rzeka „zapomniana”, dziś spływ jej wodami to uczta dla duszy doceniana przez setki kajakarzy! Długość całkowita spławnego odcinka tej atrakcyjnej rzeki wynosi 85 km i zaczyna się w miejscowości Lipiany. Do najatrakcyjniejszych pod względem krajobrazowym należy odcinek pomiędzy Mostnem a ujściem do Odry. Myśla widowiskowo podmywa tu brzegi, płynie w „tunelu” dorodnych buczyn, od głównego nurtu odchodzi nierzadko w starorzecza, kuszące swą tajemniczością. W Dargomyślu rzeka dwoma ramionami obejmuje piękny w swej architekturze XIX-wieczny zespół młyński. Są to dwa budynki z XIX w. W jednym z nich funkcjonuje Mała Elektrownia Wodna. Czas niespiesznego spływu na odcinku Mostno – Chwarszczany wynosi około 7-9 godz. Można go skrócić o 2 godziny kończąc w Dargomyślu. Kolejny uroczy odcinek „Gudzisz – Chlewice” zaczyna się przy zabytkowej (z 1922 r.) elektrowni wodnej w Gudziszu. Po 2 km spływu rzeka unosi kajaki do małego jeziorka zaporowego, piętrzonego na potrzeby kolejnej zabytkowej małej elektrowni w Reczycach. Poniżej Dargomyśla rozpoczyna się przełom Myśli, wrzynający się w krawędź doliny Odry. Rzeka, która dotychczas płynęła przez tereny Równiny Gorzowskiej na wysokości 30-40 m. npm. spada do Kotliny Freinwaldzkiej, gdzie uchodzi do Odry płynącej na wysokości wynoszącej raptem 9 m. npm. Dlatego Myśla na odcinku Dargomyśl – Namyślin przyspiesza. Jednak ze względu na piętrzące wodę elektrownie nurt przed nimi zwalnia. Najbardziej strome i wysokie zbocza przełomu (zarazem najbardziej malownicze) woda wyżłobiła poniżej elektrowni w Reczycach. W korycie zostały tylko duże kamienie. Niektóre mają rozmiary powyżej metra. Na kajakarzy czekają tu wrażenia niczym z górskiej rzeki. Spływ Myślą z Gudzisza do Namyślina zajmuje ok. cztery godzin, kolejne dwie godziny do Chlewic i kolejne dwie do Porzecza (z przepłynięciem 1,5 km. Odrą). Cały ten odcinek posiada swą wyjątkową urodę, np. podczas wiosennego przyboru wód Odra wylewa i ostatnie kilometry spływu (zakładając Porzecze jako metę) można odbyć po zalanych płytkich łąkach i dopłynąć do piaszczystych wydm Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Porzecze”. Rosnąca popularność spływów kajakowych Myślą to zasługa kilku niestrudzonych popularyzatorów i odkrywców piękna tej rzeki. Dzięki ich pasji funkcjonuje obecnie sprawna baza wypożyczalni, oferujących kompleksową obsługę (w tym duże spływy dla firm, z posiłkiem w terenie i pełną obsługą logistyczną): „Kajakowo 1”, www.kajakimysla.pl, Gudzisz 1, tel.: 95 747 29 30, 609 136 399; „Tramp”, tel. 95 760 34 66, kajaki.debno@o2.pl.

Ostróg (Cypel) Reitwein (niem. Reitweiner Sporn) to osobliwy twór geologiczny powstały w wyniku topnienia lodowców (ok 11,7 tys. lat temu) kiedy ogromne masy wody wyżłobiły znaną dziś (szeroką na kilkanaście km) dolinę Odry. Te silnie erozyjne procesy oszczędziły skrawek dawnej powierzchni ziemi – dzisiejszy Ostróg, który w czasie topnienia lodowca był długim, wąskim półwyspem. Rozbijały się o niego fale ogromnej rzeki, które w swej niszczycielskiej sile utworzyły ogromne klify. Po tysiącach lat wietrzenia i erozji został tylko jeden, wysoki na kilkanaście metrów dając wyobrażenie o potędze dawnych sił. Nad urwiskiem znajduje się oznakowany punkt widokowy. To wyjątkowe ukształtowanie terenu i jego lokalizacja pośród niżej położonych mokradeł wykorzystali już w VIII – X wieku Słowianie. Pozostały po nich dwa okazałe grodziska znajdujące się przy wschodniej krawędzi Ostrogu (ok.1,5 km. od Reitwein). Widoczne są tam dobrze zachowane pierścienie wałów obronnych dających wyobrażenie o wielkości grodu. W zachodniej części Ostrogu znajdują się tzw. „Bunkry Żukowa”, wojenne umocnienia terenowe służące wiosną 1945 roku wojskom sowieckim podczas marszu na Berlin. Wszystkie wspomniane atrakcje Ostrogu zostały oznakowane i można do nich trafić po wyraźnych drogach leśnych z leżącej u podnóża wsi Reitwein. Wizytując w tej miejscowości warto obejrzeć malowniczo wkomponowany w stok Ostrogu kościół z wysoką, charakterystyczną wieżą. Uroda tej kompozycji sprawiła, że był on niegdyś źródłem natchnienia dla artystów malarzy. Dobre drogi (szutrowe i gruntowe) oraz niewielkie odległości sprawiają, że najważniejsze walory turystyczne Ostrogu można zwiedzić w ciągu dwóch, trzech godzin idąc krokiem spacerowym. Jakość leśnych dróg kwalifikuje je bez problemu do wycieczki rowerowej. Niemiecka miejscowość Reitwein jest oddalona o 10 km od Kostrzyna, z którego należy jechać 5 km drogą nr 1 (na Berlin) po czym w miejscowości Manschnow skręcić w lewo (na południe) w drogę nr 112. Z tej drogi doskonale widać Ostróg a drogowskaz poprowadzi turystę do Reitwein.